Usturlap nedir?
Usturlap kelimesinin kökeni Yunanca astron (yıldız) ile lambanein (yakalamak, ölçmek) sözcüklerinin birleşiminden oluşan “astrolabos” kelimesine dayanır. Buradan Arapçaya geçmiştir. Türkçeye “usturup” olarak dönüşmüştür. Usturuplu demek sözlükte “yerli yerinde, işlevine uygun biçimde” demektir. Usturlaplar da tam olarak işlevine uygun işler ortaya koyan bir alettir.
Usturlap ne işe yarar?
Usturlap, Güneş ve yıldız gibi gök cisimlerinin konumuna zamanı ölçmeye yarayan astrknomik bir alettir. Modern teknolojinin olmadığı dönemlerde astronomi problemlerinin çözüme kavuşması için bazı matematiksel hesaplamalarda usturlaplardan faydalanılmıştır. Ayrıca İslam’da namaz vaktinin belirlenmesinde de kullanılmıştır. Usturap günümüzde pusula, navigasyon cihazları, zaman ve astronomik hesaplarda kullanılan pek çok cihazın atası olarak kabul edilir. Bir nevi dönemin akıllı saatidir.
Usturlap ne zaman kim tarafından bulundu?
Usturlabı ilk olarak Apollinius (m.ö. 240) ve Hipparchus (m.ö. 150)’un keşfettiği rivayet edilmektedir. Başka bir rivayete göre ise usturlabı ilk keşfedenin Ebu İshak El-Fezari olduğudur. El Biruni gibi alimler ise usturlabın gelişmesine katkı sağlamışlardır. El Biruni yıldızların konumunu bir çark ile belirleyen mekanik yapıda usturlap geliştirmiştir. Dünyada ilk kadın gökbilimci Meryem El-İcliyye ise daha detaylı, taşıması kolay usturlaplar geliştirdi.
